Drveće i biljke izvlače ogromne količine ugljen-dioksida iz atmosfere tokom fotosinteze, ugrađujući deo tog ugljenika u strukture poput drveta. Područja koja apsorbuju više ugljenika nego što ga emituju nazivaju se ponorima ugljenika.

Ali biljke takođe mogu da emituju gasove sa efektom staklene bašte – kada mrtve biljke propadaju ili tokom sagorevanja u slučaju požara. Istraživače posebno zanima da li – i kako – biljke u razmerama ekosistema poput šume deluju kao izvori ili ponori ugljenika u svetu koji se sve više zagreva.

Nedavna studija koju su vodili naučnici iz NASA Južnoj Kaliforniji pratili su švegitacija šuma i savana širom sveta od 2000. do 2019. Istraživanje je pokazalo da vegetacija zadržava daleko manji udeo ugljenika nego što su naučnici prvobitno mislili.

Pored toga, istraživači su otkrili da je ukupna količina ugljenika koja se emituje i apsorbuje u tropskim predelima bila četiri puta veća nego u umerenim regionima i borealnim oblastima (najsevernijim šume) zajedno, ali i da je sposobnost tropskih šuma da apsorbuju velike količine ugljenika oslabila poslednjih godina.

Pad ove sposobnosti nastaje usled krčenja šuma velikih razmera, degradacije staništa i posledica klimatskih promena, poput sve češćih suša i požara. Studija objavljena u časopisu Science Advances pokazala je da se 90% ugljenika koji šume širom sveta apsorbuju iz atmosfere nadoknađuje količinom ugljenika koji se oslobađa usled poremećaja poput krčenja šuma i suša.

Naučnici su kreirali mape izvora ugljenika, jedna od autorki studje, Nensi Haris – direktorka istraživanja šumskog programa pri Svetskom institutu za resurse u Vašingtonu istakla je da ranija istraživanja nisu bila prostorno eksplicitna – odnosno da nije postojala mapa tokovi ugljenika.

„Amazonija se smatrala značajnim ponorom ugljenika zbog velikih površina netaknute šume koje upijaju ugljen-dioksid“, rekao je Sasan Satči, glavni naučnik u JPL i vodeći istraživač studije. „Međutim, naši rezultati pokazuju da u celini, sliv Amazone postaje gotovo neutralan u pogledu ravnoteže ugljenika, jer krčenje šuma, propadanje i uticaji zagrevanja, čestih suša i požara tokom poslednje dve decenije oslobađaju ugljen-dioksid u atmosferu.“

Satči se nada da će sistematičniji i dosledniji pristup praćenju toga koji delovi sveta deluju kao izvori ugljenika ili ponori omogućiti bolji nadzor u regionima i zemljama.

„To bi moglo da omogući zemljama širom sveta da koriste podatke kao smernice za ispunjavanje svojih nacionalnih obaveza prema Pariskom klimatskom sporazumu“, zaključuje on.